Klon jawor

Jawor pierwotnie rósł na terenach wyżynnych, górskich i podgórskich, najczęściej na wysokości 500-1500 m n.p.m. Jest rozpowszechniony w Karpatach i Sudetach, gdzie razem z bukiem i jodłą stanowi ważny składnik lasów regla dolnego. Od dawna sadzony na terenie całego kraju i w wielu rejonach całkowicie już zadomowiony. Lubi glebę wilgotną i głęboką.

Jest to wysokie drzewo liściaste, o prostym, grubym pniu i szerokiej, wysoko wysklepionej koronie. Jawor jest najbardziej okazałym przedstawicielem swojego rodzaju w naszej florze. Dorasta do 35 m wysokości; najwyższy okaz znany z Polski ma 25 m. Osiąga wiek do 500 lat, jednak już w wieku 100 lat jego wzrost niemal całkowicie ustaje i dalej drzewo rośnie tylko na grubość.

Kora w młodości jest srebrzystoszara i gładka (miejscami z czarnym nalotem przypominającym sadzę), z biegiem czasu staje się brązowawa, szara lub szaroczarna i charakterystycznie, tafelkowato się łuszczy.

Liście są dość duże, zwykle pięcioklapowe, okrągławe i sztywne, z wierzchu ciemnozielone i matowe, a od spodu szarozielone, czasem czerwonawe. Brzeg blaszki ma liczne, grube, zaokrąglone ząbki, zaś ogonki liściowe są długie, rynienkowate. Od liści klonu pospolitego (zwyczajnego) liście jaworu różnią się m.in. grubszą blaszką liściową oraz zaokrąglonym wycięciem klap i zwykle owłosionymi nerwami na spodniej stronie.

Zielonkawożółte kwiaty zebrane są w wydłużone, wielokwiatowe wiechy, zwisające na szczytach tegorocznych przyrostów.  Pojawiają się w maju,  po wykształceniu liści (różnica w stosunku do klonu pospolitego, kwitnącego przed listnieniem). Kwiaty są owadopylne; oferują zapylaczom dużo nektaru.

Zwisające w pęczkach podwójne skrzydlaki, z wypukłymi, prawie kulistymi orzeszkami (różnica w stosunku do klonu pospolitego, mającego spłaszczone orzeszki). Skrzydlaki jaworu są koloru zielonego, czasem czerwonawo nabiegłe i mają skrzydełka ustawione pod kątem prostym (u klonu pospolitego – pod kątem rozwartym). Rozpadają się po dojrzeniu – we wrześniu i październiku.

Pąki wierzchołkowe są spiczasto jajowate znacznie większe od pąków bocznych. Łuski pąków są żółtozielone lub zielone, brzegi łusek brązowe lub brązowo czarne, biało orzęsione, czasami odrobinę postrzępione na wierzchołkach.

• Obfite owocowanie jaworu przypada co dwa lata. Zdolność kiełkowania nasion jest wysoka – ok. 85%. Kora jaworu, spękana i złuszczająca się płatami, upodabnia go do platanów, stąd łacińskie określenie gatunku: pseudoplatanus („nibyplatan”). 
• Kwiaty jaworu silnie pachną, jednak ten upojny zapach można najłatwiej poczuć dopiero późnym wieczorem. Ma on przywabiać zapylaczy, którymi (oprócz pszczół) mogą być również owady aktywne o zmierzchu – ćmy.
• Prasłowianie ostrożnie obchodzili się z jaworem, wierząc, że obłamanie jego gałązki może przynieść nieszczęście. Grecy i Persowie wierzyli, że jego cień uzdrawia, a Rzymianie uważali go za drzewo boskie.
• Jawor występuje w pasie od Pirenejów po Kaukaz, gdzie na wysokości ok. 2000 m n.p.m. istnieją jego najwyżej położone stanowiska.
• Drewno jaworu posłużyło do budowy słynnego konia trojańskiego.
• Jawor jest jednym z niewielu drzew podatnych na ataki szrotówka kasztanowcowiaczka, inwazyjnego gatunku motyla atakującego u nas przede wszystkim kasztanowce.
• Drzewo wyjątkowo odporne na działanie wiatru, z tego powodu często sadzone wokół położonych na otwartym terenie siedlisk ludzkich.
• Drewno jaworowe znakomicie nadaje się do wyrobu szafek kuchennych oraz skrzynek na żywność, ponieważ nie plami się oraz nie ma zapachu, którym mogłaby przesiąknąć żywność.