Poznajemy drzewa i krzewy

Grab pospolity

O drzewie

W Polsce jest to gatunek pospolity na niżu oraz w niższych partiach górskich, chętnie rosnący na żyźniejszych glebach. Bywa mylony niekiedy z bukiem pospolitym, jednak zdecydowanie różni się liśćmi, o piłkowanym brzegu blaszki, charakterystycznie „żłobionym” pniem oraz odmiennymi owocami.

Pokrój

Jego korona jest gęsta, szeroka i wysoka, niekiedy nieregularna i miotlasta. Samotne, wolnorosnące graby z wiekiem stają się bardzo rozłożyste.

Kora

Gładka, ciemno-popielatoszara kora posiada pionowe, jaśniejsze smugi. Pień u starszych okazów ma falisto pofałdowaną powierzchnię.

Liście

Eliptyczne lub wąskojajowate liście, u nasady zaokrąglone, mają ostro, podwójniepiłkowany brzeg oraz wyraźnie zaznaczone, równolegle ułożone nerwy boczne (11-15 par), sprawiające, że blaszka jest „harmonijkowato” pofałdowana. Na spodzie ma ona często kępki włosków. Wierzchołek liścia jest zaostrzony. Liście rozmieszczone są skrętolegle. Jesienią przebarwiają się na żółto.

Kwiaty

Grab jest rośliną jednopienną, o kwiatach rozdzielnopłciowych. Kwiaty męskie pojawiają się zwykle na początku kwietnia, zaś żeńskie zakwitają około dwóch tygodni później, krótko przed rozwojem liści. Kwiaty żeńskie są niepozorne, tworzą na końcach pędów luźne kłosy, podparte tzw. przysadkami, a rozwijają się z najwyższego pąka na gałązce. Kwiaty męskie są zebrane w zwisające, kotkowate kwiatostany, rozwijające się z pąków bocznych.

Owoce

Spłaszczone orzeszki, z trójklapowymi skrzydełkami (powstałymi z rozrośnięcia się przysadek), są zebrane w zwisające owocostany, z początku zielonkawe, później brązowe.

Pędy

Młode pędy są oliwkowozielone lub brązowe i owłosione, starsze są szare lub czarno brązowe, smukłe. Pąki są długie i smukłe. Pąki boczne są mocno przylegające do pędu, zagięte do wewnątrz. Łuski pąków są jasno- lub ciemnobrązowe.

Ciekawostki

  • Owoce grabu są jednym z przysmaków grubodziobów (obok bukwi, pestek wiśni i czereśni), natomiast młode pędy zgryzane są przez sarny i jelenie.
  • Drewno jest ciężkie i twarde, należy do najtwardszych w Europie i może być nawet zbyt twarde na deski. Robi się z niego uchwyty narzędzi, koła młyńskie i inne elementy mechaniczne, drewniane śruby oraz części odporne na wstrząsy, stąd wzięło się powiedzenie „zgrabiały”, czyli stwardniały (powiedzenie "mieć zgrabiałe ręce).
  • W ogrodnictwie graby są cennym gatunkiem żywopłotowym, ponieważ doskonale znoszą cięcie. W parkach często tworzono z odpowiednio formowanych grabów aleje, przypominające „tunele”.
  • Grab, wspólnie z dębem i lipą, tworzy drzewostany lasów, zwanych grądami. Spotyka się w nich też klon pospolity, a także buk, w granicach zasięgu tego drzewa. W warstwie krzewów charakterystyczna jest obecność leszczyny, zaś runo jest przeważnie bujne i wielogatunkowe.
  • W wyjątkowo dobrych warunkach grab może żyć nawet 200 lat, ale zwykle ginie mając około 100-120. Najstarszy znany w Polsce okaz tego gatunku liczy sobie ponad 220 lat.
  • Młode liście mają bardzo miły kwaskowaty smak, idealne na sałatki. Niestety wykorzystywać je można tylko przez 2-3 tygodnie wczesną wiosną, kiedy nie są jeszcze twarde i gorzkie
  • W wyniku długiej tradycji uprawy w ogrodach, wykształciły się odmiany charakteryzujące się głównie skierowanymi ku górze gałęziami.
Sprawdź ile się nauczyłeś

Zachęcamy do korzystania z testów online sprawdzających zdobytą wiedzę o drzewach i krzewach.
Przygotowaliśmy tryb nauki i tryb testu (ograniczenie czasowe).
Życzymy powodzenia :)
 

Przejdź do góry strony