Jarząb szwedzki

Jarząb szwedzki, należący do rodziny różowatych, pochodzi z Europy Północnej (najwięcej stanowisk istnieje w pasie przymorskim północnego Bałtyku), gdzie rośnie przede wszystkim na skalistym podłożu. W Polsce, nad Bałtykiem, przebiega południowa granica jego występowania. Ze względu na walory ozdobne, małe wymagania glebowe oraz wytrzymałość na zanieczyszczenia powietrza często bywa sadzony wzdłuż ulic w miastach, a także w parkach. Wymaga pełnego oświetlenia.

Drzewo o regularnej, kulistej koronie, z rozłożystymi i gęstymi gałęziami; rzadziej w formie wysokiego, wielopniowego krzewu.

Szara, bardzo długo pozostaje gładka. Zazwyczaj posiada tylko niewielkie, płytkie, podłużne spękania.

Liście są pojedyncze, jajowate, z wyraźnym wierzchołkiem, długości do ok. 10-12 cm. Posiadają 7-9 zaokrąglonych, gęsto piłkowanych klap i tyle samo nerwów bocznych. Z wierzchu są ciemnozielone, błyszczące i nagie, od spodu są pokryte gęstym, żółtoszarym kutnerem. Ustawione są skrętolegle.

Kremowobiałe, obupłciowe kwiaty zebrane są w podbaldachy, o szerokości ok. 10 cm. Zwykle widzimy je w czerwcu, kiedy są w pełni rozkwitu.

Owoce w kształcie jabłuszek zebrane są w owocostany. Dojrzały owoc ma pomarańczowoczerwoną barwę i osiąga ok. 1,5 cm średnicy.

Młode pędy oliwkowobrązowe, najczęściej gęsto owłosione. Pąki wierzchołkowe długie, wąsko jajowate, lepkie. Łuski pąków zielone, często z czerwonymi smugami, na końcu zaostrzone. Brzegi łusek ciemnobrązowe, biało owłosione.

Jarząb szwedzki jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Jego naturalne stanowiska w Polsce istnieją tylko na Pomorzu, w lasach nad Bałtykiem: między Kołobrzegiem, a Gdynią (np. w rezerwacie przyrody „Kępa Redłowska”); obecnie istnieją prawdopodobnie już tylko trzy. W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin ma status gatunku silnie zagrożonego (wymierającego) na naturalnych stanowiskach (ostatnio został jednak wyłączony z Czerwonej Listy roślin naczyniowych Polski), na Pomorzu Gdańskim kategoria zagrożenia jest nieokreślona, z braku dostatecznych danych. Stare i okazałe osobniki spotyka się rzadko. Najstarszy w Polsce jarząb szwedzki liczy ok. 210 lat i rośnie w kaszubskiej wsi Salino.
Owoce utrzymują się na drzewie długo, często aż do zimy, będąc przysmakiem ptaków roznoszących nasiona (zjawisko endozoochorii). Dzięki temu jarząb szwedzki w ostatnich dziesięcioleciach zadomowił się wtórnie np. na Pojezierzu Kaszubskim i zdobywa nowe stanowiska).
Jest to jeden z najlepszych gatunków jarzębu do nasadzeń w miastach, dzięki odporności na wiatry, zasolenie i zanieczyszczenie powietrza (wiele owocujących osobników spotyka się w całym kraju np. w centrum Gdańska, w Gliwicach, Gorzowie Wielkopolskim). W Skandynawii z owoców przyrządza się konfitury i galaretki; dawniej w okresach głodu owoce dodawano także do chleba, a nawet spożywano na surowo. Nasiona po wyprażeniu dają namiastkę kawy. Dość twardego drewna używano do wyrobu łyżek i naczyń oraz kół. Jarząb szwedzki to przykład apomiktu, czyli rośliny, której nasiona powstają bez zapłodnienia (forma partenogenezy). Prawdopodobnie jest to też utrwalony mieszaniec jarzębu pospolitego (jarzębiny) i jarzębu mącznego, powstały dzięki tzw. poliploidyzacji (zwielokrotnieniu zestawu chromosomów).