Dąb szypułkowy i bezszypułkowy

Zazwyczaj okazałe i rozłożyste drzewa, symbole trwałości i długowieczności, co stało się źródłem powiedzenia: „silny jak dąb”. Cenione głównie ze względu na dostojny wygląd, osiągany wiek i wartościowe drewno.

Korona jest okrągła i rozłożysta, gdy dąb rośnie swobodnie (samotnie), a kiedy podrasta pośród innych drzew – bywa strzelista. Okazałe rozmiary i podeszły wiek, widoczne m.in. po grubym pniu – sprawiają, że wiele dębów zostało uznanych za pomniki przyrody.

W młodości szarobrązowa i gładka, z wiekiem coraz grubsza, ciemniej szara i wyraźnie, głęboko spękana.

Liść dębu szypułkowego ma wcinaną blaszkę i zaokrąglone klapy. Osadzony na bardzo krótkim ogonku liściowym, ma u nasady blaszki charakterystyczne „uszka”. Nerwy boczne dochodzą do klap i zatok (wcięć pomiędzy klapami).
Liść dębu bezszypułkowego ma kształt zbliżony do liścia dębu szypułkowego –  jest podobnie klapowany. Ma jednak długi ogonek liściowy, nie posiada „uszek” u nasady blaszki, która klinowato zbiega po ogonku. Nerwy boczne dochodzą tylko do klap.

Są dość niepozorne, żółtawozielonkawe, słabo widoczne wśród młodych liści. Dęby są jednopienne; kwiaty męskie zebrane są w zwisające kotki, a żeńskie – występują pojedynczo lub po kilka na ogonkach, przekształcających się następnie w szypułki owoców. 
Kwiatostany żeńskie nie są osadzone na ogonkach, stąd są gęsto stłoczone na gałązce.

Żołędzie przykryte „czapeczkami”, stanowiące przysmak dzików, gryzoni, a nawet niektórych ptaków (np. sójki). Po raz pierwszy dąb owocuje po kilkudziesięciu latach życia (na otwartej przestrzeni najwcześniej po 40-50, w lesie jeszcze później). Żołędzie u dębu szypułkowego osadzone są na ogonkach, zwanych szypułkami. Żołędzie dębu bezszypułkowego nie są osadzone na szypułkach. Zwykle są też krótsze niż u dębu szypułkowego.

Charakterystyczne, ciemnobrązowe pąki dębów skupione są na szczytach gałązek, gdzie występują po kilka (jeden szczytowy i liczne pąki boczne). Mają jajowaty kształt i lekko zaostrzony czubek. Bezlistne pędy pokryte są jasnymi brodawkami.

• Kuliste galasy, które czasem spotkać można na liściach dębu, to efekt działania owada –błonkówki – galasówki dębianki. W dawnych czasach były one stosowane w lecznictwie, a także do wyrobu atramentu (inkaustu).
• Sproszkowana kora dębu zawiera wiele garbników i była stosowana w medycynie, m.in. jako środek przeciwbiegunkowy. Farbowano nią także włosy na rudawy kolor. 
• Dąb rośnie bardzo powoli. Przez pierwsze pięć lat życia niemal nie zwiększa się jego wysokość, w tym czasie rozbudowuje silny system korzeniowy.
• Dąb szypułkowy jest najdłużej żyjącym u nas drzewem liściastym: może osiągać wiek ponad 1000 lat (współcześnie nie jest znany z ziem Polski tak długowieczny, wciąż żyjący osobnik). Gatunek ten może dorastać do  ponad 30 m (najwyższy znany dąb miał około 50 m). Jego młode okazy czasami sadzi się, jako drzewa pamiątkowe, dla uczczenia jakiegoś wydarzenia (np. spotkania polityków, rocznicy ważnego zdarzenia historycznego, zjazdu lub konferencji).
• Żołędzie dębów są pożywne, zawierają skrobię i stanowiły niekiedy pokarm człowieka w okresach dotkliwego głodu, na surowo są jednak niejadalne i trzeba je specjalnie przygotować.
• W średniowieczu niekiedy przeliczano powierzchnię lasu z drzewostanem dębowym, na liczbę świń, jakie może właściciel tego lasu hodować, bowiem zwierzęta te karmiono żołędziami, wypędzając je pod drzewa, a także zbierając im żołędzie na zimę.
• Dąbrowy to lasy tworzone niemal wyłącznie przez zwarte drzewostany dębowe. Dziś już w wielu częściach Europy (a także w Polsce) są bardzo rzadkie.
• Lasy dębowe są siedliskami bioróżnorodnymi i zapewniają dobrostan większej liczbie form życia niż jakikolwiek inny las.
• Najstarszym dębem w Europie jest najprawdopodobniej dąb Granit w Bułgarii – okaz liczy sobie ponad 1600 lat.
• Najwyższym dębem w Europie jest Dąb Car na Białorusi – mierzy aż 46 metrów.
• Dębina jest chyba najbardziej cenionym rodzajem drewna w Europie, ponieważ jest twarda, ciężka i wytrzymała. Stare dęby są twarde jak żelazo i dlatego w przeszłości używano „zielonego dębu”, który jest zaskakująco miękki. Takie drewno wysychając kurczy się i spaja doskonale całą konstrukcję.
• Dęby odgrywały także kluczową rolę w budowie statków, zanim nastała era stalowych kadłubów. Do budowy jednego okrętu wojennego w XVIII wieku potrzeba było około 3700 drzew.
• Dęby są domem dla olbrzymiej liczby owadów (żywiących się liśćmi, pąkami, żołędziami). Żyje w nich ponad 280 gatunków owadów (Woodland Trust strona www)
• Dęby były czczone i uznawane za drzewa święte od zarania dziejów. Dąb był drzewem poświęconym Thorowi – bogowi burzy i płodności.