Wierzby

Wielka różnorodność gatunków i odmian wierzb sprawia, że często nie jest łatwo określić przynależność do gatunku. W Polsce, z tego rodzaju, w stanie dzikim jest aż 26 gatunków rodzimych, co najmniej 3 obce zadomowione, a oprócz nich duża liczba mieszańców; najczęściej spotykamy wierzbę szarą (czyli łozę), iwę oraz wierzbę białą i kruchą. Wierzby drastycznie przycinane (ogławiane) tworzą głowiaste formy – ich szpalery stanowią nieodłączny element krajobrazu rozległych dolin rzecznych i nadmorskich terenów depresyjnych (jak np. Żuławy Wiślane) środkowej i zachodniej Europy. 

I tu zaznacza się wśród gatunków wierzb ogromna zmienność: od karłowatych krzewinek (np. wierzba alpejska), przez krzewy (łoza, wierzba purpurowa, czyli wiklina), niskie drzewka (iwa), po wysokie drzewa wierzby białej i kruchej, o grubych pniach. 

Kora wierzb jest różnej barwy u poszczególnych gatunków, a m.in. ciemnoszara, brunatna, żółta,  z wiekiem pęka, tworząc wyraźne żłobienia. Zawiera substancje wykorzystywane w lecznictwie (np. kwas salicylowy), znane od tysięcy lat i wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym.

Pojedyncze, o bardzo zmiennym kształcie, w zależności od gatunku, najczęściej podłużne, o wrzecionowatym lub lancetowatym kształcie, u wielu wierzb pokryte włoskami, jak m.in. wierzby białej. U wierzby iwy są szerokojajowate lub eliptyczne i od spodu pokryte szarawym filcem. Liście wierzb mają krótkie ogonki, a wiele gatunków miewa też u ich nasady przylistki. Ważnymi cechami rozpoznawczymi są u wierzb brzegi liści, które mogą mieć charakterystyczne ząbkowanie, być całobrzegie lub podwinięte.

Drobniutkie kwiaty wierzb, zebrane w kotkowate kwiatostany, mimo swej niepozorności lubiane są przez owady. Popularne bazie – ludowy symbol wiosny – to właśnie nierozwinięte jeszcze kwiatostany wierzb, przede wszystkim wierzby iwy, posiadającej kotki jajowate i najbardziej okazałe spośród naszych wierzb. Niektóre gatunki wierzb są dwupienne – wówczas spotykamy ich okazy posiadające albo tylko kwiaty męskie, albo wyłącznie kwiaty żeńskie.

Drobne torebki, w których ukryte są nasiona z białym puchem, podobnie, jak u topoli. Koniec torebki pęka na pół, wywija się na zewnątrz, co umożliwia wysypywanie się wierzbowych nasion, rozwiewanych następnie przez wiatr.

• Cechą wierzb jest duża zdolność tworzenia odrośli, także na ściętych pniach, i wielka łatwość rozmnażania większości gatunków z sadzonek – nawet niewielkie gałązki, które wpadły do wody, czy wetknięto je w wilgotną glebę, mogą dać początek dużym drzewom. 
• Wierzbowe gałązki, zwane popularnie wikliną, są od pradziejów surowcem do wyrobu mioteł, koszy i  koszyków oraz innych przedmiotów, a nawet mebli (jak np. kołyski, fotele).
• Dwa gatunki wierzb są w Polsce objęte ochroną gatunkową: wierzba lapońska i wierzba borówkolistna.
• Kilkuletnie gałęzie – odrosty ogławianych wierzb – przeznaczano w przeszłości głównie na faszynę, wykorzystuje się je także na opał, albo wcześnie wiosną sadzi je, jako tzw. żywokoły – jest to bardzo stara metoda mnożenia wierzb.
• Obecnie kilka gatunków szybko rosnących wierzb sadzi się, dla uzyskania surowca energetycznego – do palenia w specjalnie przystosowanych, wydajnych piecach (tzw. „wierzby energetyczne”), mogących m.in. służyć do uzyskiwania energii elektrycznej. Jest to jedna z alternatywnych form uzyskiwania tzw. energii odnawialnej. Niestety, na plantacjach takich wierzb stosuje się znaczne ilości nawozów i pestycydów; ich większe powierzchniowo obszary szpecą krajobraz.
• Łatwość z jaką wierzba ukorzenia się oraz szybkość z jaką odrasta były od dawna wykorzystywane w tradycyjnych kulturach do umacniania niestabilnych brzegów rzek i zapobiegania erozji.
• Z drewna wierzby powstaje bardzo dobry węgiel drzewny, ceniony głównie przez rysowników.
• Kora wierzby zawiera kwas salicylowy, który skutecznie uśmierza ból i tę jego właściwość znano wszędzie, gdzie rosły wierzby. W XIX w. chemicy zsyntetyzowali inną wersję tego związku – kwas acetylosalicylowy , znaną powszechnie pod nazwą aspiryny.
• Ogłowione wierzby żyją dłużej niż nieprzycinane i stanowią charakterystyczny obraz krajobrazu nizinnego i moczarowego – gdzie zwykle rosną.